“Als we elkaar straks weer zien, dan drinken we er eentje.” Zeggen ze, gebroederlijk, tegen de kist die in het midden van de ruimte staat. Twee vrienden die, met hun herinneringen aan hun vriend, iedereen even laten lachen en het verlies voor een moment verzachten. Hun speech maakt deel uit van een afscheidsritueel van een dierbare vriend, een moment waarin we samen herinneringen delen en het verlies een plaats geven.
De afgelopen weken stonden, tot mijn groot verdriet, twee begrafenissen in mijn agenda. Momenten waarop een vader ons meeneemt naar hoe zijn zoon als kind was. Een moeder die vertelt hoe zij de afgelopen maanden met haar zoon heeft beleefd. Omlijst met foto’s en passende muziek. Alles om de mensen die we voortaan moeten missen een zo mooi mogelijk afscheid te geven.
Een afscheidsritueel zoals een begrafenis is zo ontzettend belangrijk. Op zo’n moment delen we herinneringen. We lachen om die ene geruite blouse die hij altijd droeg of om de flauwe grappen die hij maakte na een biertje teveel. Het geeft houvast én helpt ons om los te laten.
Maar hoe anders is dat bij een miskraam. Zeker bij een vroege miskraam. Plots is je kindje weg. Zonder iets tastbaars achter te laten. Geen foto’s, geen herinneringen, geen geboortekaartje op de mat. Geen familie of vrienden om herinneringen mee op te halen. Helemaal niets. Jij staat letterlijk en figuurlijk met lege handen en een lege buik. Zelfs bij dit verlies kan een afscheidsritueel zo waardevol zijn.
Als je omgeving überhaupt wist dat je zwanger was, hoor je vaak opmerkingen als: “Och joh, het was nog zo klein.” Of: “Gewoon weer rustig opnieuw proberen.” Goedbedoeld misschien, maar juist zulke woorden maken het moeilijk om afscheid te nemen. Het voelt bijna alsof het niet nodig is. Alsof het verlies van je kindje geen verlies is. En daar slaan we naar mijn mening richting jou en al die andere moeders die hun kindje verloren zijn de plank volledig mis.
Want afscheid nemen van een geliefde zoon, broer, partner of vriend vinden we vanzelfsprekend. Maar van een kindje dat je bent verloren in je buik? Dat vinden we vaak ongemakkelijk. En toch is het net zo belangrijk. Want liefde begint niet pas bij een geboorte of na een vol geleefd leven. Liefde begint vaak al bij die twee streepjes op een positieve zwangerschapstest, bij de dromen die je vanaf dat moment in stilte maakt.
Juist omdat er zo weinig tastbaars is om je aan vast te houden, is een ritueel, hoe klein ook, zó waardevol. Het is een eerste, belangrijke stap. Hoe je dat doet, door een tekening te laten maken, een beeldje te kopen, een kaars te branden of een bloemenstruik te planten, maakt niet uit. Het gaat erom dat het iets is dat bij jou past. Iets wat voor jou betekenis heeft. Want op die manier zet jij de eerste stap in het verwerken van je verlies.
Heb jij je kindje door een miskraam verloren, en wil je, net als deze vader en moeder bij hun zoons hebben gedaan, op een mooie manier afscheid nemen, maar weet je niet hoe? Mail mij. Ik denk graag met je mee.
Veel liefs, Marina
